Πώς τα Τριγλυκερίδια Επηρεάζουν την Υγεία μας 

Η υπερτριγλυκεριδαιμία (HTG) αποτελεί ένα ολοένα και πιο συχνό φαινόμενο στον ιατρικό χώρο. Έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων και παγκρεατίτιδας.  Ιδιαίτερα όταν τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων (TG) είναι σοβαρά αυξημένα, ο κίνδυνος για οξεία παγκρεατίτιδα αυξάνεται σημαντικά, γεγονός που καθιστά αναγκαία τη μείωσή τους μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής αλλά και με φαρμακευτική αγωγή. Παράλληλα, είναι σημαντικό να εντοπίζεται και να αντιμετωπίζεται η υποκείμενη αιτία της υπερτριγλυκεριδαιμίας.

Παρόλο που η θεραπεία με στατίνες, η οποία στοχεύει κυρίως στη μείωση της LDL όπως αλλιώς την λέμε και “κακή” χοληστερόλη, έχει συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση των καρδιαγγειακών εκβάσεων, εξακολουθεί να υπάρχει καρδιαγγειακός κίνδυνος. Στο πλαίσιο αυτό, πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η ήπια έως μέτρια υπερτριγλυκεριδαιμία αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο (CVD). Ωστόσο, τα έως τώρα δεδομένα δεν τεκμηριώνουν με σαφήνεια ότι η θεραπεία της υπερτριγλυκεριδαιμίας μειώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Αιτίες αύξησης τριγλυκεριδίων

Η υπερτριγλυκεριδαιμία (HTG) είναι συνήθως αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, με σημαντικό ρόλο να παίζουν τόσο οι γενετικοί όσο και οι επίκτητοι μηχανισμοί. Η παθοφυσιολογία περιλαμβάνει αυξημένη παραγωγή και/ή μειωμένη απομάκρυνση λιποπρωτεϊνών πλούσιων σε τριγλυκερίδια.

Γενετικά Αίτια

Ορισμένα γενετικά σύνδρομα οδηγούν άμεσα σε υπερτριγλυκεριδαιμία. Αυτά μπορεί να διακρίνονται σε δύο κύριες κατηγορίες:

Συχνές Γενετικές Διαταραχές

• Οικογενής υπερτριγλυκεριδαιμία: Αυξημένα επίπεδα VLDL με φυσιολογική χοληστερόλη.
• Οικογενής συνδυασμένη υπερλιπιδαιμία: Συνδέεται με πολυμορφισμούς δηλαδή “διαταραχές” σε γονίδια

Δευτεροπαθή Αίτια

Πέρα από τους γενετικούς παράγοντες, η HTG μπορεί να προκληθεί ή να επιδεινωθεί από πολλές ιατρικές καταστάσεις και εξωτερικούς παράγοντες.

Παθολογικές Καταστάσεις

• Παχυσαρκία
• Μεταβολικό σύνδρομο
• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2
• Υποθυρεοειδισμός
• Σύνδρομο Cushing
• Χρόνια νεφρική νόσος
• Λοίμωξη από HIV
• Εγκυμοσύνη
• Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (SLE)

 Φαρμακευτικά Σκευάσματα

• Θειαζιδικά διουρητικά
• Β-αναστολείς
• Από του στόματος οιστρογόνα, αντισυλληπτικά χάπια
• Ταμοξιφαίνη
• Αναστολείς πρωτεάσης (αντιρετροϊκά)
• Άτυπα αντιψυχωσικά
• Ισοτρετινοΐνη
• Κορτικοστεροειδή
• Ρητίνες δέσμευσης χολικών οξέων
• Σιρόλιμους και άλλα ανοσοκατασταλτικά

 Διατροφικοί Παράγοντες

• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
• Δίαιτα πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά
• Τροφές με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη (π.χ. ζάχαρη, επεξεργασμένοι υδατάνθρακες)

Πως γίνεται η διάγνωση της;

Η διάγνωση της υπερτριγλυκεριδαιμίας (HTG) γίνεται μέσω λιπιδαιμικού προφίλ νηστείας (fasting lipid panel). Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του National Cholesterol Education Program – Adult Treatment Panel III (NCEP ATP III), η υπερτριγλυκεριδαιμία ταξινομείται ως εξής:

• Ήπια: τριγλυκερίδια 150–199 mg/dL
• Υψηλή: 200–499 mg/dL
• Πολύ υψηλή: >500 mg/dL 

Βιοδείκτες και Καρδιαγγειακός Κίνδυνος

Η ανάλυση του μεγέθους ή της πυκνότητας των σωματιδίων LDL δεν φαίνεται να έχει κλινική αξία στη διαχείριση των καρδιαγγειακών συμβαμάτων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα υψηλά επίπεδα Lp(a) σχετίζονται με πρώιμη εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου. Γι’ αυτό, σε άτομα με αυξημένη Lp(a), συνιστάται επιθετική αντιμετώπιση της LDL-C, ανεξαρτήτως των επιπέδων άλλων δεικτών.

Ωστόσο, οι δείκτες Aπολιποπρωτεΐνη B (Apo B) και λιποπρωτεΐνη(a) [Lp(a)] μπορεί να βοηθήσουν στην εκτίμηση του καρδιαγγειακού κινδύνου σε άτομα με υπερτριγλυκεριδαιμία. [7]

Αν και υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες για τη μείωση των επιπέδων Apo B, όμως τα δεδομένα για τη Lp(a) είναι πιο περιορισμένα. Φάρμακα όπως η νιασίνη και τα οιστρογόνα μπορούν να μειώσουν τα επίπεδά της, όμως δεν υπάρχουν σαφή επιστημονικά στοιχεία ότι αυτή η μείωση συνδέεται με λιγότερα καρδιαγγειακά επεισόδια.

Ωστόσο, οι δείκτες Aπολιποπρωτεΐνη B (Apo B) και λιποπρωτεΐνη(a) [Lp(a)] μπορεί να βοηθήσουν στην εκτίμηση του καρδιαγγειακού κινδύνου σε άτομα με υπερτριγλυκεριδαιμία.

Πως αντιμετωπίζεται;

Φαρμακευτική Αγωγή 

Οι φιμπράτες αποτελούν φάρμακα πρώτης γραμμής για τη μείωση των τριγλυκεριδίων, επιτυγχάνοντας μείωση της τάξεως του 30% έως 50%, ενώ ταυτόχρονα αυξάνουν τα επίπεδα της HDL-χοληστερόλης η λεγόμενη “καλή χοληστερόλη”. Η επίδρασή τους στην «κακή» χοληστερόλη (LDL) διαφέρει. Αν τα τριγλυκερίδια είναι πολύ υψηλά, μπορεί να αυξηθεί προσωρινά η LDL. Όταν όμως τα τριγλυκερίδια είναι απλώς ελαφρώς ανεβασμένα, τότε η LDL μπορεί να μειωθεί.

Οι φιμπράτες αποβάλλονται κυρίως μέσω των νεφρών. Γι’ αυτό, σε άτομα με προβλήματα στη νεφρική λειτουργία, χρειάζεται προσαρμογή της δόσης ώστε να είναι ασφαλής η χρήση τους.

Επίσης, δεν πρέπει να χορηγούνται σε άτομα που έχουν προβλήματα με το ήπαρ ή τη χοληδόχο κύστη.

Ένα ακόμη σημαντικό όφελος είναι ότι οι φιμπράτες μπορεί να προστατεύσουν άτομα με διαβήτη από μικρές αλλά σοβαρές βλάβες στα μάτια (διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια) και στα νεφρά (λευκωματουρία).

Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα έχουν εγκριθεί για τη θεραπεία πολύ υψηλών τριγλυκεριδίων (πάνω από 1000 mg/dL), μειώνοντάς τα έως και 50% με δόσεις 3-4 γραμμάρια ημερησίως. Περιέχουν EPA και DHA, και η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται από τη δόση και τη σύσταση του σκευάσματος.

Τα μη συνταγογραφούμενα προϊόντα διαφέρουν σε περιεκτικότητα, γι’ αυτό χρειάζεται προσοχή στην επιλογή. Σε υψηλές δόσεις μπορεί να προκαλέσουν γαστρεντερικές ενοχλήσεις ή γεύση ψαριού, οπότε συχνά προτιμώνται οι συνταγογραφούμενες μορφές.

Ορισμένα σκευάσματα ωμέγα-3 αυξάνουν την LDL («κακή» χοληστερόλη), κυρίως όσα περιέχουν DHA. Αυτό δεν ισχύει για προϊόντα που περιέχουν μόνο EPA. Παρά τη μείωση των τριγλυκεριδίων, οι μελέτες μέχρι τώρα δεν έχουν δείξει ξεκάθαρο όφελος στην πρόληψη καρδιαγγειακών συμβαμάτων.

Η νιασίνη (ή νικοτινικό οξύ) μπορεί να μειώσει τα τριγλυκερίδια κατά 10-30%, να αυξήσει την «καλή» χοληστερόλη (HDL) έως και 40%, και να μειώσει τη «κακή» χοληστερόλη (LDL) κατά 5-20%.

Δρα μειώνοντας τη σύνθεση των τριγλυκεριδίων και τη λιπόλυση (διάσπαση του λίπους). Ωστόσο, μεγάλες μελέτες δεν έδειξαν επιπλέον όφελος όταν συνδυάζεται με στατίνες, γι’ αυτό και σήμερα χρησιμοποιείται λιγότερο.

Οι στατίνες, γνωστές κυρίως για τη μείωση της χοληστερίνης, μπορούν επίσης να μειώσουν τα τριγλυκερίδια κατά 10% έως 30%. Ο συνδυασμός στατινών με φιμπράτες αποφεύγεται σήμερα, επειδή μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο μυϊκών προβλημάτων. Ένα άλλο φάρμακο, η εζετιμίμπη, μπορεί να μειώσει τα τριγλυκερίδια κατά περίπου 5-10%.

Διατροφική αντιμετώπιση 

Η αλλαγή στον τρόπο ζωής είναι βασική για τη μείωση των τριγλυκεριδίων και τη βελτίωση της υγείας της καρδιάς. Περιλαμβάνει απώλεια βάρους, υγιεινή διατροφή και τακτική σωματική άσκηση. Έχει βρεθεί ότι η απώλεια τουλάχιστον 5% του σωματικού βάρους μπορεί να μειώσει τα τριγλυκερίδια και να βελτιώσει σημαντικούς παράγοντες κινδύνου, όπως ο διαβήτης τύπου 2 και το μεταβολικό σύνδρομο.

Υδατάνθρακες: Λιγότερη ζάχαρη, λιγότερα τριγλυκερίδια

Η μείωση στην κατανάλωση υδατανθράκων – ιδιαίτερα ζάχαρης και ροφημάτων με ζάχαρη – βοηθά στη μείωση των τριγλυκεριδίων. Τα τρόφιμα με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη (που δεν αυξάνουν απότομα το σάκχαρο στο αίμα) είναι προτιμότερα, γιατί βοηθούν στη σταθεροποίηση και των επιπέδων τριγλυκεριδίων.

Η ζάχαρη (σουκρόζη), που αποτελείται από γλυκόζη και φρουκτόζη, μπορεί να συμβάλλει στην παραγωγή λίπους στο ήπαρ. Ιδιαίτερα η φρουκτόζη φαίνεται να αυξάνει τα τριγλυκερίδια περισσότερο από άλλα είδη υδατανθράκων ή λιπαρών.

Λιπαρά: Όχι εχθρός – ειδικά τα «καλά» λιπαρά

Η πρόσληψη λιπαρών, είτε είναι μονοακόρεστα (όπως το ελαιόλαδο), πολυακόρεστα (όπως αυτά από ψάρια και ξηρούς καρπούς) ή κορεσμένα, συνδέεται με μείωση των τριγλυκεριδίων. Ιδιαίτερα τα “καλά” λιπαρά, όταν αντικαθιστούν τους υδατάνθρακες, συμβάλλουν επίσης στην αύξηση της «καλής» HDL χοληστερόλης.

Πώς Βοηθά η Κίνηση

Η άσκηση παίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση των τριγλυκεριδίων και τη βελτίωση της γενικής υγείας. Τα τριγλυκερίδια και τα υπόλοιπα λίπη απορροφώνται κυρίως από τους μυς και το λιπώδη ιστό  και η φυσική δραστηριότητα βοηθά τους μυς να «καίνε» αυτά τα λίπη πιο αποτελεσματικά.

Η αερόβια άσκηση (όπως το γρήγορο περπάτημα, το τρέξιμο ή το ποδήλατο), ειδικά όταν είναι πιο έντονη, μπορεί να μειώσει τα τριγλυκερίδια και να βελτιώσει τη φυσική κατάσταση. Επίσης, και οι ασκήσεις με αντιστάσεις (όπως βάρη ή γυμναστική με το βάρος του σώματος) φαίνεται να βοηθούν.

Ο καλύτερος συνδυασμός φαίνεται να είναι ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει και τα δύο είδη: αερόβια άσκηση και ασκήσεις ενδυνάμωσης. Η υψηλής έντασης άσκηση μπορεί να έχει επιπλέον οφέλη, όπως καλύτερη ευαισθησία στην ινσουλίνη, χαμηλότερη αρτηριακή πίεση και μείωση της περιμέτρου μέσης – ειδικά σε άτομα με περιττά κιλά.

Βιβλιογραφία 

Simons-Linares CR, Jang S, Sanaka M, Bhatt A, Lopez R, Vargo J, Stevens T, Chahal P. The triad of diabetes ketoacidosis, hypertriglyceridemia and acute pancreatitis. How does it affect mortality and morbidity?: A 10-year analysis of the National Inpatient Sample. Medicine (Baltimore). 2019 Feb;98(7):e14378

Sniderman AD, Couture P, Martin SS, DeGraaf J, Lawler PR, Cromwell WC, Wilkins JT, Thanassoulis G. Hypertriglyceridemia and cardiovascular risk: a cautionary note about metabolic confounding. J Lipid Res. 2018 Jul;59(7):1266-1275

Peng J, Luo F, Ruan G, Peng R, Li X. Hypertriglyceridemia and atherosclerosis. Lipids Health Dis. 2017 Dec 06;16(1):233.

Reiner Ž. Hypertriglyceridaemia and risk of coronary artery disease. Nat Rev Cardiol. 2017 Jul;14(7):401-411.

Schaefer EJ, Geller AS, Endress G. The biochemical and genetic diagnosis of lipid disorders. Curr Opin Lipidol. 2019 Apr;30(2):56-62.

Rygiel K. Hypertriglyceridemia – Common Causes, Prevention and Treatment Strategies. Curr Cardiol Rev. 2018 Mar 14;14(1):67-76.

Miller M, Stone NJ, Ballantyne C, Bittner V, Criqui MH, Ginsberg HN, Goldberg AC, Howard WJ, Jacobson MS, Kris-Etherton PM, Lennie TA, Levi M, Mazzone T, Pennathur S., American Heart Association Clinical Lipidology, Thrombosis, and Prevention Committee of the Council on Nutrition, Physical Activity, and Metabolism. Council on Arteriosclerosis, Thrombosis and Vascular Biology. Council on Cardiovascular Nursing. Council on the Kidney in Cardiovascular Disease. Triglycerides and cardiovascular disease: a scientific statement from the American Heart Association. Circulation. 2011 May 24;123(20):2292-333.

Samarasinghe S, Avari P, Meeran K, Cegla J. Management of hypertriglyceridaemic pancreatitis in the acute setting and review of literature. BMJ Case Rep. 2018 Nov 28;11(1) 

Berglund L, Brunzell JD, Goldberg AC, Goldberg IJ, Sacks F, Murad MH, Stalenhoef AF., Endocrine society. Evaluation and treatment of hypertriglyceridemia: an Endocrine Society clinical practice guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2012 Sep;97(9):2969-89.

Oh RC, Trivette ET, Westerfield KL. Management of Hypertriglyceridemia: Common Questions and Answers. Am Fam Physician. 2020 Sep 15;102(6):347-354. PMID: 32931217.