Χαμηλό βάρος: Ποιοι οι κίνδυνοι και πως να το αυξήσεις

Στις μέρες μας, η προσοχή στρέφεται κυρίως στα προβλήματα που συνδέονται με την παχυσαρκία, με αποτέλεσμα τα άτομα που έχουν χαμηλό βάρος να μην λαμβάνουν τη φροντίδα και τη σημασία που χρειάζονται. Μάλιστα, η εικόνα του πολύ αδύνατου σώματος έχει προβληθεί ως ιδανικό πρότυπο, ιδιαίτερα μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τη βιομηχανία της μόδας. Ωστόσο, το χαμηλό βάρος δεν είναι απαραίτητα δείγμα υγείας αντίθετα, μπορεί να κρύβει κινδύνους που επηρεάζουν σοβαρά τον οργανισμό. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να αναγνωρίζουμε ότι η πραγματική υγεία δεν κρίνεται από το πόσο αδύνατος φαίνεται κάποιος, αλλά από το αν ο οργανισμός του καλύπτει τις ανάγκες του και υπάρχει ισορροπία.

Ποιοι οι κίνδυνοι του χαμηλού βάρους;

Όταν ο οργανισμός δεν λαμβάνει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά και με τον καιρό εμφανίζονται προβλήματα που επηρεάζουν πολλαπλά συστήματα του σώματος. Μερικούς από τους βασικότερους κινδύνους που σχετίζονται με το χαμηλό βάρος είναι:

Υποσιτισμός

Αν είσαι λιποβαρής, είναι πιθανό να μην καταναλώνεις αρκετά θρεπτικά και υγιεινά τρόφιμα που χρειάζεται το σώμα σου για να λειτουργήσει σωστά. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υποσιτισμό, μια κατάσταση που με τον καιρό επηρεάζει αρνητικά την υγεία σου, με τρόπους που ίσως να παρατηρήσεις είτε εσύ είτε οι γύρω σου.

Πιθανά συμπτώματα υποσιτισμού:

• Συνεχής κόπωση ή αίσθηση εξάντλησης
• Συχνές λοιμώξεις ή δυσκολία στην ανάρρωση
• Απουσία ή ανωμαλίες στην περίοδο (στις γυναίκες)
• Αραίωση ή απώλεια μαλλιών, ξηροδερμία, προβλήματα στα δόντια

Αν το χαμηλό βάρος οφείλεται σε κακή διατροφή ή ασθένεια που επηρεάζει την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών, τότε ο κίνδυνος υποσιτισμού είναι ακόμη μεγαλύτερος.
Ο υποσιτισμός μπορεί να οδηγήσει σε:

• Αναιμία (έλλειψη σιδήρου ή άλλων θρεπτικών ουσιών)
• Ανεπάρκειες βιταμινών που επηρεάζουν πολλαπλά συστήματα του σώματος
  Η αναιμία, ειδικά, μπορεί να είναι αποτέλεσμα είτε χαμηλής πρόσληψης είτε κακής απορρόφησης των θρεπτικών ουσιών.

Μειωμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού

Tα άτομα με πολύ χαμηλό βάρος μπορεί να είναι πιο επιρρεπή σε λοιμώξεις. 

H κακή θρέψη μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα και, ταυτόχρονα, να οδηγήσει σε χαμηλό σωματικό βάρος.
Άρα, δεν είναι ακόμη σαφές αν το πρόβλημα ξεκινά από το βάρος ή από τον ίδιο τον υποσιτισμό.
Απαιτείται περισσότερη έρευνα για να κατανοηθεί πλήρως η σχέση ανάμεσα στο βάρος και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Οστεοπόρωση

Το χαμηλό σωματικό βάρος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για χαμηλή οστική πυκνότητα (BMD) και οστεοπόρωση.

Υπογονιμότητα

Οι γυναίκες με χαμηλό δείκτη μάζας σώματος (BMI) διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για αμηνόρροια (απουσία εμμήνου ρύσεως) και άλλες διαταραχές του εμμηνορροϊκού κύκλου. Οι ακανόνιστοι ή χαμένοι κύκλοι μπορεί να οδηγήσουν σε υπογονιμότητα. Επιπλέον, σε περίπτωση εγκυμοσύνης, το να είστε λιποβαρής κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να ενέχει κινδύνους για το μωρό σας, γι’ αυτό είναι σημαντικό να διατηρείτε ένα υγιές βάρος σε αυτή την περίοδο.

Καθυστέρηση στην ανάπτυξη

Τα αναπτυξιακά προβλήματα είναι δυνατόν να εμφανιστούν σε παιδιά με χαμηλό βάρος, ιδιαίτερα σε ηλικίες κάτω των 3 ετών, καθώς τότε ο εγκέφαλος αναπτύσσεται ραγδαία. Ο εγκέφαλος χρειάζεται θρεπτικά συστατικά για να αναπτυχθεί σωστά, και τα παιδιά με χαμηλό βάρος μπορεί να στερούνται βασικά θρεπτικά στοιχεία λόγω κακής διατροφής ή δυσαπορρόφησης. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη του εγκεφάλου και να προκαλέσει καθυστερήσεις στα αναπτυξιακά ορόσημα.

Τι μπορείς να κάνεις για να αυξήσεις το βάρος σου;

Η αύξηση βάρους μπορεί να είναι εξίσου απαιτητική όσο και η απώλεια, όμως με μεθοδικές αλλαγές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής είναι εφικτή. Μερικές πρακτικές προτάσεις:

• Σταδιακή αύξηση θερμίδων: Στόχος είναι η σταδιακή αύξηση βάρους. Μια επιπλέον πρόσληψη περίπου 300–500 θερμίδων την ημέρα μπορεί να κάνει τη διαφορά.
• Πιο συχνά γεύματα: Αντί για τρία μεγάλα γεύματα, προτιμήστε 5–6 μικρότερα στη διάρκεια της ημέρας. Ακόμα κι αν δεν πεινάτε, προγραμματίστε ώρες φαγητού ώστε να διατηρείτε σταθερή πρόσληψη θερμίδων.
• Ενίσχυση γευμάτων με θρεπτικά τρόφιμα: Προσθέστε τυρί, ελαιόλαδο, ξηρούς καρπούς, σπόρους ή βούτυρο ξηρών καρπών στα πιάτα σας για περισσότερη ενέργεια.
• καταναλώνετε ποτά υψηλής θερμιδικής αξίας μεταξύ των γευμάτων, όπως μιλκσέικ
• Ποικιλία στη διατροφή: Συνδυάστε φρούτα, λαχανικά, αμυλούχους υδατάνθρακες και γαλακτοκομικά προϊόντα, ώστε να εξασφαλίσετε όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.
• Καταναλώστε υγιεινά σνακ: Προσθέστε στην διατροφή σας σνακ που να είναι εύκολα στην προετοιμασία, όπως γιαούρτι ή κεφίρ.
• Αυξήστε την σωματική σας δραστηριότητα: Η προπόνηση δύναμης, η γιόγκα και άλλες μορφές άσκησης συμβάλλουν στην ανάπτυξη μυϊκής μάζας και αυξάνουν την όρεξη.
• Έξυπνες προσθήκες: Για περισσότερες θερμίδες, προσθέστε στα πιάτα σας τρόφιμα όπως τυρί, ελαιόλαδο ή βούτυρο ξηρών καρπών. 
• Καταναλώστε περισσότερα υγρά: Δοκιμάστε smoothies ή φυσικούς χυμούς. Αν τα ροφήματα σας χορταίνουν γρήγορα, προτιμήστε να τα καταναλώνετε ανάμεσα στα γεύματα. Ωστόσο, φροντίστε να πίνετε αρκετά υγρά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Πότε να απευθυνθείς σε ειδικό

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου το χαμηλό σωματικό βάρος μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα στην υγεία και καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό υγείας.  Συμπτώματα και σημεία που χρήζουν προσοχής:

• Απώλεια όρεξης ή Γαστρεντερικά προβλήματα

Όταν το χαμηλό βάρος συνοδεύεται από έλλειψη όρεξης, συχνούς πόνους στο στομάχι, φουσκώματα, διάρροιες ή δυσκοιλιότητα, είναι πιθανό να υπάρχει κάποιο γαστρεντερικό νόσημα ή δυσανεξία που εμποδίζει την επαρκή θρέψη. Σε αυτές τις περιπτώσεις η καθυστέρηση αναζήτησης βοήθειας μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω απώλεια βάρους και επιδείνωση της υγείας.

• Χρόνια κόπωση ή αδυναμία

Το χαμηλό βάρος συχνά συνδέεται με αδυναμία και εξάντληση. Αν παρατηρείς ότι δεν έχεις δυνάμεις για τις καθημερινές δραστηριότητες, αισθάνεσαι συχνά κουρασμένος ή έχεις μειωμένη απόδοση στη δουλειά ή στην άσκηση, είναι σημάδι ότι ο οργανισμός σου δεν παίρνει τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται. Ένας ειδικός μπορεί να εντοπίσει τις ελλείψεις και να προτείνει λύσεις.

• Ψυχολογικά προβλήματα

Το στρες, το άγχος ή η κατάθλιψη μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τη διατροφή και την όρεξη. Αν το χαμηλό βάρος συνοδεύεται από έντονη ψυχολογική πίεση, συναισθηματικές μεταπτώσεις ή ακόμα και διαταραγμένες διατροφικές συμπεριφορές (π.χ. παράλειψη γευμάτων, εμμονή με το φαγητό), τότε η παρέμβαση ενός ειδικού κρίνεται απαραίτητη για να αντιμετωπιστεί ολιστικά το πρόβλημα.

• Ανεξήγητη και απότομη απώλεια βάρους

Ίσως το πιο ανησυχητικό σημάδι είναι η ταχεία απώλεια βάρους χωρίς προφανή λόγο. Αν μέσα σε λίγες εβδομάδες ή μήνες χάσεις σημαντικό ποσοστό του σωματικού σου βάρους, χωρίς να έχεις αλλάξει κάτι στη διατροφή ή στον τρόπο ζωής σου, αυτό μπορεί να υποδηλώνει κάποιο υποκείμενο νόσημα που χρειάζεται άμεση ιατρική διερεύνηση.

Κάθε οργανισμός είναι μοναδικός. Οι γενικές συμβουλές για αύξηση βάρους μπορεί να μην είναι αποτελεσματικές σε όλους και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι ακόμα και επιβλαβείς. Ο διαιτολόγος θα δημιουργήσει ένα εξατομικευμένο πλάνο διατροφής, προσαρμοσμένο στις ανάγκες, τις προτιμήσεις και τον τρόπο ζωής σου. Παράλληλα, ο γιατρός μπορεί να αποκλείσει ή να διαγνώσει τυχόν παθολογικά αίτια που σχετίζονται με το χαμηλό βάρος. Ο συνδυασμός αυτών των δύο ειδικοτήτων εξασφαλίζει ότι θα ακολουθήσεις μια ασφαλή και αποτελεσματική πορεία προς ένα πιο υγιές βάρος.

Σύνοψη

Συνοψίζοντας, το χαμηλό βάρος δεν είναι απλώς ένα αισθητικό ζήτημα, αλλά μια κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει την υγεία σε πολλαπλά επίπεδα, από το ανοσοποιητικό και τα οστά μέχρι τη γονιμότητα και την ψυχική ευεξία. Η σωστή και ισορροπημένη διατροφή, σε συνδυασμό με την υποστήριξη από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας, μπορεί να βοηθήσει στην ασφαλή και σταδιακή αύξηση του βάρους, προστατεύοντας παράλληλα την υγεία και τη ζωτικότητα. Το σημαντικότερο είναι να θυμάσαι ότι κάθε οργανισμός έχει διαφορετικές ανάγκες και στόχους γι’ αυτό και η εξατομικευμένη καθοδήγηση αποτελεί το κλειδί για να επιτύχεις και να διατηρήσεις ένα υγιές βάρος.

Βιβλιογραφία

Saunders J, Smith T. Malnutrition: causes and consequences. Clin Med (Lond). 2010 Dec;10(6):624-7. doi: 10.7861/clinmedicine.10-6-624. PMID: 21413492; PMCID: PMC4951875.

Cuntz U, Quadflieg N, Voderholzer U. Health Risk and Underweight. Nutrients. 2023 Jul 24;15(14):3262. doi: 10.3390/nu15143262. PMID: 37513680; PMCID: PMC10383423.

Uzogara, S. G. (2016). Underweight, the less discussed type of unhealthy weight and its implications: a review. American Journal of Food Science and Nutrition Research, 3(5), 126-142.