«Υποθυρεοειδισμός: Αιτίες, Συμπτώματα και Στρατηγικές Αντιμετώπισης»

Ο υποθυρεοειδισμός προκαλείται από μειωμένα επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών και μπορεί να έχει διάφορες αιτίες και συμπτώματα. Διακρίνεται κυρίως σε πρωτογενή και δευτερογενή (ή κεντρικό) υποθυρεοειδισμό. Στην περίπτωση του πρωτογενούς υποθυρεοειδισμού, ο θυρεοειδής αδένας δεν μπορεί να παράγει αρκετές θυρεοειδικές ορμόνες. Αντίθετα, ο δευτερογενής ή κεντρικός υποθυρεοειδισμός συμβαίνει όταν ο θυρεοειδής λειτουργεί κανονικά, αλλά η διαταραχή προκύπτει λόγω προβλημάτων στην υπόφυση ή στον υποθάλαμο.

Εάν δεν αντιμετωπιστεί, ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία, αυξάνοντας τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα.

Ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλους τρόπους, από έναν ασθενή χωρίς συμπτώματα, όπου η διάγνωση γίνεται μόνο από τυχαία εργαστηριακά αποτελέσματα, έως μια ακραία κατάσταση, το μυξοιδηματικό κώμα. Τα κλασσικά συμπτώματα, όπως η ευαισθησία στο κρύο, το πρήξιμο, η μειωμένη εφίδρωση και οι δερματικές αλλαγές, δεν εμφανίζονται πάντα σε όλους τους ασθενείς. Η μέτρηση των επιπέδων TSH στο αίμα είναι η βασική εξέταση για τη διάγνωση του πρωτογενούς υποθυρεοειδισμού και πραγματοποιείται σε πρώτη φάση. Τα χαρακτηριστικά εργαστηριακά ευρήματα περιλαμβάνουν αυξημένα επίπεδα TSH και μειωμένα επίπεδα ελεύθερης T4. Σήμερα, η διάγνωση του υποθυρεοειδισμού μπορεί να γίνει γρήγορα με απλές εξετάσεις αίματος και η θεραπεία του πραγματοποιείται με χορήγηση εξωγενούς θυρεοειδικής ορμόνης.

Αιτίες 

Ο υποθυρεοειδισμός διακρίνεται κυρίως σε δύο τύπους: τον πρωτογενή και τον δευτερογενή (ή κεντρικό) υποθυρεοειδισμό. Στην περίπτωση του πρωτογενούς υποθυρεοειδισμού, ο θυρεοειδής αδένας δεν μπορεί να παράγει αρκετές θυρεοειδικές ορμόνες. Αντίθετα, ο δευτερογενής ή κεντρικός υποθυρεοειδισμός συμβαίνει όταν ο θυρεοειδής αδένας λειτουργεί κανονικά, αλλά η διαταραχή προκύπτει από προβλήματα στη λειτουργία της υπόφυσης ή του υποθαλάμου.

Η πιο συνηθισμένη αιτία του πρωτογενούς υποθυρεοειδισμού είναι η ανεπάρκεια ιωδίου σε γεωγραφικές περιοχές με έλλειψη ιωδίου σε όλο τον κόσμο. Στις περιοχές όπου υπάρχει επαρκής ποσότητα ιωδίου, οι αυτοάνοσες ασθένειες του θυρεοειδούς είναι οι πιο συχνές αιτίες υποθυρεοειδισμού. Η αιτία του υποθυρεοειδισμού μπορεί να επηρεάζεται από την τοπική εμπλουτισμένη διατροφή με ιώδιο και την εμφάνιση νέων περιοχών με έλλειψη ιωδίου.

Υπάρχουν και άλλες καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν πρωτογενή υποθυρεοειδισμό. Η θυρεοειδίτιδα που εμφανίζεται μετά τον τοκετό επηρεάζει περίπου το 10% των γυναικών και συνήθως εκδηλώνεται 8 με 20 εβδομάδες μετά τη γέννηση του παιδιού. Μόνο λίγες γυναίκες χρειάζονται θεραπεία με θυρεοειδική ορμόνη. Παρ’ όλα αυτά, ορισμένες γυναίκες έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν μόνιμο υποθυρεοειδισμό ή να βιώσουν υποτροπή της θυρεοειδίτιδας μετά τον τοκετό σε μελλοντικές εγκυμοσύνες.

Ο δευτερογενής και τριτογενής υποθυρεοειδισμός, γνωστός και ως κεντρικός υποθυρεοειδισμός, προκαλείται από ανωμαλία στον άξονα υποθάλαμου-υπόφυσης λόγω διαταραχών όπως οι εξής:

• Νεοπλασίες, διηθητικές, φλεγμονώδεις, γενετικές ή ιατρικά προκαλούμενες παθήσεις της υπόφυσης ή του υποθαλάμου.
• Όγκοι στην υπόφυση
• Όγκοι που πιέζουν τον υποθάλαμο
• Σύνδρομο Sheehan
• Αντίσταση στην ορμόνη TRH
• Έλλειψη της ορμόνης TRH
• Λεμφοκυτταρική φλεγμονή της υπόφυσης
• Ακτινοθεραπεία στον εγκέφαλο
• Χρήση φαρμάκων (όπως ντοπαμίνη, πρεδνιζόνη ή οπιοειδή)

Θεραπεία 

Η κύρια θεραπεία για τον υποθυρεοειδισμό είναι η μονοθεραπεία με λεβοθυροξίνη. Η δόση αντικατάστασης της λεβοθυροξίνης θα πρέπει να κυμαίνεται από 1,6 έως 1,8 mcg/kg ημερησίως από το στόμα. Ωστόσο, για τους ηλικιωμένους ασθενείς ή αυτούς με κολπική μαρμαρυγή, είναι σημαντικό να μειωθεί η δόση ή να αρχίσει με χαμηλότερη δόση και να αυξάνεται αργά, αν χρειάζεται.

Για καλύτερη απορρόφηση, η λεβοθυροξίνη πρέπει να λαμβάνεται 30 με 45 λεπτά πριν από το πρωινό ή τουλάχιστον 3 ώρες μετά το γεύμα, ανάλογα με το ποιο είναι πιο βολικό για τον ασθενή.

Επιπλέον, συμπληρώματα ιχνοστοιχείων ή βιταμινών (όπως ασβέστιο και μαγνήσιο) μπορεί να επηρεάσουν την απορρόφηση της λεβοθυροξίνης, οπότε πρέπει να μεσολαβεί τουλάχιστον 4 ώρες μεταξύ αυτών των ουσιών και της λήψης της θυρεοειδικής ορμόνης.

Επιπλέον, φάρμακα που χρησιμοποιούνται συχνά, όπως οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων, μπορούν να μειώσουν την απορρόφηση της λεβοθυροξίνης. Για ορισμένους ασθενείς, η χρήση της ίδιας φόρμουλας ή μάρκας λεβοθυροξίνης μπορεί να είναι απαραίτητη, καθώς υπάρχουν μικρές διαφορές στη δόση των γενόσημων προϊόντων, οι οποίες μπορεί να έχουν κλινικό αντίκτυπο σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών με υποθυρεοειδισμό που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι.

Διατροφική Θεραπεία, πως δρα;

Για τα άτομα με υποθυρεοειδισμό, όπως η θυρεοειδίτιδα Hashimoto, η διατροφή μπορεί να προσφέρει συγκεκριμένα οφέλη, όπως:

• τη βελτίωση της λειτουργίας του θυρεοειδούς
• την υποστήριξη στη διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους
• τη μείωση των συμπτωμάτων του υποθυρεοειδισμού
• την αποτροπή ελλείψεων θρεπτικών ουσιών που μπορεί να εντείνουν τα συμπτώματα

Τα διατροφικά πρότυπα που ενδέχεται να ωφελήσουν τα άτομα με υποθυρεοειδισμό περιλαμβάνουν:

• Διατροφή τύπου μεσογειακής διατροφής ή αντίστοιχα διατροφικά πλάνα πλούσια σε λαχανικά και φρούτα, τα οποία μπορεί να προσφέρουν προστασία ενάντια στη βλάβη των κυττάρων
• Αντιφλεγμονώδη διατροφή
• Αυτοάνοσες δίαιτες εξάλειψης, υπό την καθοδήγηση ιατρού

Μια διατροφή που περιορίζει τα προ-φλεγμονώδη τρόφιμα, την πρόσθετη ζάχαρη και τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί να προσφέρει οφέλη σε πολλούς ασθενείς με υποθυρεοειδισμό. Επιπλέον, η κατανάλωση τροφίμων που είναι πλούσια σε ορισμένα θρεπτικά συστατικά μπορεί να ενισχύσει την υγεία του θυρεοειδούς.

Ποια θρεπτικά συστατικά είναι σημαντικά για τα άτομα με υποθυρεοειδισμό;

Ιώδιο

Το ιώδιο είναι κρίσιμο για την παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών, και η έλλειψή του μπορεί να συντελέσει στην ανάπτυξη υποθυρεοειδισμού. Η έλλειψη ιωδίου είναι η πιο συνηθισμένη αιτία υποθυρεοειδισμού παγκοσμίως, αν και είναι λιγότερο κοινή στις ανεπτυγμένες χώρες. Αυτά τα άτομα που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο έλλειψης ιωδίου είναι:

• άτομα που δεν χρησιμοποιούν ιωδιούχο αλάτι
• έγκυες γυναίκες
• άτομα με αυστηρές χορτοφαγικές δίαιτες

Ωστόσο, η υπερβολική πρόσληψη ιωδίου μπορεί να είναι επικίνδυνη, ειδικά για άτομα με αυτοάνοσο υποθυρεοειδισμό, όπως η θυρεοειδίτιδα Hashimoto.

Σελήνιο

Το σελήνιο βοηθά στην παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών και προστατεύει από το οξειδωτικό άγχος. Η έλλειψη του συνδέεται με την ανάπτυξη αυτοάνοσων θυρεοειδικών παθήσεων. Τροφές όπως τα καρύδια Βραζιλίας, ο τόνος και οι σαρδέλες είναι πλούσιες σε σελήνιο.

Ψευδάργυρος

Ο ψευδάργυρος είναι επίσης απαραίτητος για τη λειτουργία του θυρεοειδούς. Η έλλειψή του μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες και να επιδεινώσει τον υποθυρεοειδισμό. Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε ψευδάργυρο, όπως το κρέας, τα θαλασσινά και τα όσπρια, μπορεί να ενισχύσει την υγεία του θυρεοειδούς.

Άλλα σημαντικά θρεπτικά συστατικά

Ελλείψεις άλλων θρεπτικών συστατικών που ενδέχεται να παίξουν ρόλο στην ανάπτυξη ή επιδείνωση του υποθυρεοειδισμού περιλαμβάνουν:

• Βιταμίνη D: Η έλλειψη βιταμίνης D αποτελεί παράγοντα κινδύνου για αυτοάνοσες θυρεοειδικές παθήσεις, όπως ο υποθυρεοειδισμός. Η χαμηλή βιταμίνη D μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη λειτουργία του θυρεοειδούς. Αν και μπορείς να τη λάβεις μέσω της έκθεσης στον ήλιο, δεν βρίσκεται σε πολλές τροφές, οπότε συχνά χρειάζονται συμπληρώματα.
• Βιταμίνη B12: Η έλλειψη βιταμίνης B12 είναι συχνή στους ανθρώπους με υποθυρεοειδισμό. Αν τα επίπεδά σου είναι χαμηλά, ο γιατρός μπορεί να προτείνει την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε βιταμίνες B ή τη λήψη συμπληρωμάτων B12 ή συμπλέγματος βιταμινών B.
• Μαγνήσιο: Η έλλειψη μαγνησίου μπορεί να επιδεινώσει τη λειτουργία του θυρεοειδούς και να συμβάλει στον υποθυρεοειδισμό. Τροφές πλούσιες σε μαγνήσιο ή συμπληρώματα μπορεί να βελτιώσουν τα συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού.
• Σίδηρος: Χαμηλά επίπεδα σιδήρου ή αναιμία από έλλειψη σιδήρου μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία του θυρεοειδούς. Συμπληρώματα σιδήρου είναι συχνά αναγκαία για να επιτευχθούν και να διατηρηθούν τα κατάλληλα επίπεδα σιδήρου.

Επιπλέον, άλλες ελλείψεις θρεπτικών συστατικών που μπορεί να συμβάλλουν στον υποθυρεοειδισμό περιλαμβάνουν:

• βιταμίνη A
• φολικό οξύ
• ασβέστιο

Βιβλιογραφία

1. Taylor PN, Albrecht D, Scholz A, Gutierrez-Buey G, Lazarus JH, Dayan CM, Okosieme OE. Global epidemiology of hyperthyroidism and hypothyroidism. Nat Rev Endocrinol. 2018 May;14(5):301-316.

2. Garber JR, Cobin RH, Gharib H, Hennessey JV, Klein I, Mechanick JI, Pessah-Pollack R, Singer PA, Woeber KA., American Association Of Clinical Endocrinologists And American Thyroid Association Taskforce On Hypothyroidism In Adults. Clinical practice guidelines for hypothyroidism in adults: cosponsored by the American Association of Clinical Endocrinologists and the American Thyroid Association. Thyroid. 2012 Dec;22(12):1200-35.

3. Jonklaas J, Bianco AC, Bauer AJ, Burman KD, Cappola AR, Celi FS, Cooper DS, Kim BW, Peeters RP, Rosenthal MS, Sawka AM., American Thyroid Association Task Force on Thyroid Hormone Replacement. Guidelines for the treatment of hypothyroidism: prepared by the american thyroid association task force on thyroid hormone replacement. Thyroid. 2014 Dec;24(12):1670-751.

Peng CC, Pearce EN. An update on thyroid disorders in the postpartum period. J Endocrinol Invest. 2022 Aug;45(8):1497-1506.

Phowira J, Coffey KL, Bartholomew PH, Vennart N, Moreira M, Emerson H, Kennedy D, Weaver JU. Radioactive Iodine for the Treatment of Subclinical Thyrotoxicosis Grade 1 and 2: Outcome of up to 18-Year Follow Up. Front Endocrinol (Lausanne). 2022;13:843857.

Xing YZ, Zhang K, Jin G. Predictive factors for the outcomes of Graves’ disease patients with radioactive iodine (131I) treatment. Biosci Rep. 2020 Jan 31;40(1)

Pappa T, Refetoff S. Resistance to Thyroid Hormone Beta: A Focused Review. Front Endocrinol (Lausanne). 2021;12:656551

Ju JS, Cui T, Zhao J, Chen JL, Ju HB. Clinical presentation and magnetic resonance imaging characteristics of lymphocytic hypophysitis: a systematic review with meta-analysis. Arch Med Sci. 2023;19(4):976-986.

Babiker A, et al. (2020). The role of micronutrients in thyroid dysfunction.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7282437/

Benites-Zapata VA, et al. (2023). Vitamin B12 levels in thyroid disorders: A systematic review and meta-analysis.
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fendo.2023.1070592/full

Danailova Y, et al. (2022). Nutritional management of thyroiditis of Hashimoto.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9101513/

Gorini S, et al. (20210). Selenium: An element of life essential for thyroid function.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8658851/