Τα οφέλη της νηστείας

Η Νηστεία αποτελεί έναν τρόπο μεταξύ άλλων για την  πρόληψη ασθενειών και ένας σημαντικός παράγοντας για την καλή διατήρηση της υγείας, καθώς και την ανάπτυξη των διανοητικών και πνευματικών λειτουργιών του ανθρώπου.

Η νηστεία έχει ως σκοπό να μπορέσει να στρέψει τους διάφορους μηχανισμούς του σώματος στο να “καθαριστεί” απο διάφορες τοξίνες που έχουν συσσωρευτεί απο τα τρόφιμα στο σώμα κάτι το οποίο μπορεί να έχει επηρεάσει την ομαλή λειτουργία του σώματος και τη φυσική κατάσταση. Η Ορθόδοξη Χριστιανική νηστεία είναι θεμελιώδες στοιχείο της ελληνικής παραδοσιακής διατροφής, καθώς, σύμφωνα με τις διδασκαλίες της χριστιανικής πίστης, προβλέπεται να νηστεύουμε για περίπου 180-200 ημέρες το χρόνο.

Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Χριστιανική εκκλησία οι νηστείες του χρόνου είναι:

• Νηστεία των Χριστουγέννων
• Η νηστεία της Τυρινής
• Η μεγάλη Σαρακοστή
• Η νηστεία του Δεκαπενταύγουστου
• Καθόλη την διάρκεια του έτους δύο φορές την εβδομάδα (Τετάρτη και Παρασκευή)

Πέραν της νηστείας που ακολουθείται για θρησκευτικούς λόγους υπάρχει πληθώρα ανθρώπων πάνω στην γη που ακολουθούν διατροφή χωρίς κρέας και άλλοι που αποφεύγουν όλα τα ζωικά και τα παράγωγα αυτών. Φυσικά υπάρχουν μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα στην διατροφή αυτή. Για να πετύχει μια νηστεία θα πρέπει να επιτευχθεί και η καλή υγεία. Αυτο απαιτεί μια διατροφή πλήρη σε σχέση με τις ανάγκες του κάθε ατόμου. Μια πληθώρα ερευνών υποστηρίζει πως μια διατροφή βασισμένη σε φυτά (νηστεία) φαίνεται να έχει χαμηλότερη θνησιμότητα από ορισμένες ασθένειες και μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών. Είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί πως εφόσον ακολουθηθεί νηστεία θα πρέπει  να γίνουν τροποποιήσεις στην διατροφή με σκοπό να θεωρείται πλήρης και να μην υπάρχουν ελλείψεις.

Ποια είναι τα οφέλη της νηστείας;

Κάνω νηστεία σημαίνει απέχω από οποιαδήποτε ζωικής προέλευσης τρόφιμα και τα παράγωγά τους. Η αποχή από το κρέας είναι από μόνο του κάτι που προσφέρει μεγάλο όφελος στην υγεία. Αυτό συμβαίνει γιατί στο κρέας περιέχεται κορεσμένο λίπος και έτσι μειώνεται αισθητά η συνολική του πρόσληψη κατά την διάρκεια της νηστείας. Η μείωση πρόσληψης του κορεσμένου λίπους έχει να κάνει άμεσα με την ρύθμιση του σωματικού βάρους, την μείωση της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων στο αίμα.

Επίσης αυξάνει την ζωντάνια και την συνολική ενέργεια κατά την διάρκεια της ημέρας. Φαίνεται να βοηθάει στην πνευματική διαύγεια, στο ξανάνιωμα και λάμψη του δέρματος και στην καλύτερη διάθεση γενικότερα. Η διατροφή στρέφεται σε περισσότερα φρούτα, λαχανικά, αμυλώδεις υδατάνθρακες και φυτικές ίνες.

Προλαμβάνει την εμφάνιση διαφόρων ασθενειών:

Πρόληψη καρκίνου. Λόγω της αποχής απο ζωικά τρόφιμα τα οποία είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά και η στροφή στην κατανάλωση φρούτων και λαχανικών δρα προστατευτικά στον καρκίνο. Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι πλούσια σε βιταμίνες (καροτένιο), θρεπτικά συστατικά, φλαβονοειδή και αντιοξειδωτικά (λυκοπένιο) τα οποία λειτουργούν ως ασπίδα για τον καρκίνο.

Η μείωση της αρτηριακής πίεσης αποτελεί ένα απο τα πολλαπλά οφέλη της νηστείας. Τα φρούτα, τα όσπρια και τα λαχανικά και τα δημητριακά, τα οποία καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες είναι πλούσια σε κάλιο και βοηθούν στην μείωση της αρτηριακής πίεσης.

Εγκεφαλικό, υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις που υποστηρίζουν πως τα φρούτα και τα λαχανικά μειώνουν τον κίνδυνο των εγκεφαλικών επεισοδίων λόγω του οτι βελτιώνεται η ροή του αίματος και διατηρείται η ελαστικότητα των ιστών ανεξάρτητα από την ηλικία.

Βελτίωση της γλυκόζης στο αίμα. Πρόσφατες έρευνες φάνηκε πως κατά την διάρκεια της νηστείας αυξάνονται τα επίπεδα μιας ορμόνης (αδιπονεκτίνη) απο τον λιπώδη ιστό η οποία βοηθά στην αντίσταση της ινσουλίνης. Έτσι, φαίνεται να βελτιώνει και τις τιμές της γλυκόζης νηστείας αλλά και μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη.

Πέρα απο τα προβλήματα υγείας, η νηστεία φαίνεται να διαδραματίζει ρόλο:

Στην μείωση του σωματικού βάρους. Είναι προφανές ότι αυτό συμβαίνει λόγω της μεγάλης μείωσης πρόσληψης των κορεσμένων λιπαρών και η στροφή κατανάλωσης περισσότερων λαχανικών και φρούτων. Ένας επιπλέον λόγος είναι η μειωμένη ενεργειακή πρόσληψη.

Βελτίωση των διατροφικών συνηθειών. Η διατροφική συνήθεια της νηστείας χαρακτηρίζεται από μια διατροφή πλούσια σε σύνθετους υδατάνθρακες και φτωχή σε επεξεργασμένους, ενώ είναι πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και όσπρια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη κατανάλωση φυτικών ινών, καθώς και αυξημένα επίπεδα φυλλικού οξέος και σιδήρου (με τους σωστούς συνδυασμούς τροφών) κάτι το οποίο έχει φανεί να βελτιώνει την ψυχική υγεία.

Για να επιτευχθούν όλα τα παραπάνω είναι πολύ σημαντικό να σχεδιαστεί μια πλήρη διατροφή και να μην υπάρχουν ελλείψεις. Για αυτό πρέπει να γίνονται οι σωστοί συνδυασμοί τροφών. Πιο συγκεκριμένα:

Για την πρωτεΐνη: Στην νηστεία αν και κάποιοι θεωρούν πως λόγω αποχής απο το κρέας δεν θα προσλαμβάνουν την απαραίτητη ποσότητα πάμε να δούμε μερικές επιλογές φυτικής πρωτεΐνης:

• Όσπρια, φακές, ρεβίθια, φασόλια
• Αρακάς
• Σόγια και τα προϊόντα της
• Ξηροί καρποί

Σίδηρος: Πέρα από τον σίδηρο που προσλαμβάνουμε απο το κρέας υπάρχουν και φυτικά τρόφιμα από τα οποία μπορούμε να απορροφήσουμε. Αυτός ονομάζεται μη αιμικός σίδηρος και βρίσκεται:

• Σπανάκι, μπρόκολο, φύλλα από παντζάρι, χυμός ντομάτας, αρακάς
• Φακές, Φασόλια, Ρεβίθια
• Χταπόδι
• Αποξηραμένα φρούτα
• Ξηροί καρποί
• Μαύρη σοκολάτα, μελάσα ζαχαροκάλαμου

Για την καλύτερη απορρόφηση του μη αιμικού σιδήρου (απο φυτικά τρόφιμα) πρέπει ταυτόχρονα να καταναλώνεται και μια πηγή βιταμίνης C η οποία βοηθά στην καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου. Πηγές βιταμίνης C:

• Κόκκινη πιπεριά
• Λεμόνι
• Χυμός πορτοκάλι
• Μπρόκολο
• Κουνουπίδι

Είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζουμε πως ο καφές και το τσάι δεν βοηθούν στην απορρόφηση του σιδήρου, αντίθετα τον μπλοκάρουν. Γι’ αυτό, αποφύγετε την κατανάλωση καφέ και τσαγιού αμέσως μετά την κατανάλωση φαγητού πλούσιο σε σίδηρο.

Η Ορθόδοξη νηστεία, πέρα από τη θρησκευτική της διάσταση, προσφέρει σημαντικά οφέλη για την υγεία, τόσο σωματική όσο και ψυχική. Μέσω της αυξημένης κατανάλωσης φυτικών τροφών και της αποφυγής επεξεργασμένων προϊόντων, ενισχύει τη διατροφή με πολύτιμα θρεπτικά συστατικά, όπως φυτικές ίνες, βιταμίνες και μέταλλα, ενώ ταυτόχρονα προάγει την πνευματική πειθαρχία και την εσωτερική ηρεμία. Αν και η νηστεία δεν πρέπει να θεωρείται ως μια απλή δίαιτα, τα πολλαπλά οφέλη της για την υγεία αναδεικνύουν τη σημασία της όχι μόνο ως θρησκευτικό καθήκον, αλλά και ως έναν δρόμο για την ευημερία του ανθρώπου σε σωματικό και ψυχικό επίπεδο.

Βιβλιογραφία:

Giaginis C, Mantzorou M, Papadopoulou SK, Gialeli M, Troumbis AY, Vasios GK. Christian Orthodox Fasting as a Traditional Diet with Low Content of Refined Carbohydrates That Promotes Human Health: A Review of the Current Clinical Evidence. Nutrients. 2023 Feb 28;15(5):1225. doi: 10.3390/nu15051225. PMID: 36904225; PMCID: PMC10004762.

World Health Organization Guideline: Sugars intake for adults and children. 2015. [(accessed on 22 September 2022)]. Available online: https://www.who.int/publications/i/item/9789241549028.

Papazoglou A.S., Moysidis D.V., Tsagkaris C., Vouloagkas I., Karagiannidis E., Kartas A., Vlachopoulos N., Konstantinou G., Sofidis G., Stalikas N., et al. Impact of religious fasting on metabolic and hematological profile in both dyslipidemic and non-dyslipidemic fasters. Eur. J. Clin. Nutr. 2021;76:891–898. doi: 10.1038/s41430-021-01053-7.

Karras S.N., A Persynaki A., A Petróczi A., E Barkans E., Mulrooney H., Kypraiou M., Tzotzas T., Tziomalos K., Kotsa K., A A Tsioudas A., et al. Health benefits and consequences of the Eastern Orthodox fasting in monks of Mount Athos: A cross-sectional study. Eur. J. Clin. Nutr. 2017;71:743–749. doi: 10.1038/ejcn.2017.26.

Basilakis A., Kiprouli K., Mantzouranis S., Konstantinidis T., Dionisopoulou M., Hackl J.M., Balogh D. Nutritional Study in Greek-Orthodox Monasteries—Effect of a 40-Day Religious Fasting. Akt Erna Med. 2002;27:250–255. doi: 10.1055/s-2002-33359.